Oryantiring / Orienteering

Orienteering adı nereden geliyor?
Sonu ing’le bitse dahi İngilizce kelime değil. İsveççeden geliyor. Dünyada 54 ülkede ulusal federasyonu var. Her ülkede aynı adla biliniyor. Türkçeye Oryantiring olarak geçmiştir.
Oryantiring; Harita ve pusula kullanarak, özel bir topografya haritasında işaretlenmiş bir dizi kontrol noktasının bulunduğu bir sporun adıdır. Kendi rotanızı yoldan veya araziden kendiniz belirlersiniz. Rotanızı tüm noktaları bulup varış hattına en kısa zamanda ulaşmanızı sağlayacak şekilde planlamalısınız. Her nokta veya kontrol haritada belirtilmiş bir şekildir, yol çatalı, dirsek, su kaynağı vb. Kontrol noktaları turuncu/beyaz bayraklarla işaretlenmiştir. Oryantiring genelde “düşünce sporu” olarak tanımlanabilir. Bunun sebebi ise harita okuma ve hızlı karar verebilme gibi meziyetlerin atletik özelliklere ilave edilmesi gerekliliğidir. [Kaynak: BAOC Website]

Oryantiringi, oryantasyon, navigasyon ile karıştırmayalım!
Oryantiring güreş, tenis, kaya tırmanışı gibi bir spor dalı. Oryantasyon, ya da navigasyon ise oryantiring de dahil olmak üzere yelkencilik, havacılık gibi sporlarda kullanılan birer beceri, bir eylem. Oryantiringde Oryante etmek, yönlendirmek demek. Örneğin haritayı oryante etmek demek haritanın kuzeyini pusulaya bakarak manyetik kuzeye çevirmek demek. Navige etmek, kontrol noktaları arasında yolunu bularak ilerlemek anlamında kullanılıyor.

Oryantiring yarışı nasıl oluyor?
Önceden özel haritası çıkarılmış olan bir arazide diyelim 15 tane kontrol noktası yerleştirilmiş olsun. Noktalarda bir oryantiring bayrağı  (turuncu/beyaz 30cmx30m ebatında) ve bir zımba ya da elektronik kontrol istasyonu bulunuyor. Bu noktalar haritada işaretli. Yarışmacının görevi start aldıktan sonra bu noktaları harita okuyarak, pusula kullanarak bulmak ve en kısa zamanda bitiş noktasına gelmek. Doğru noktayı bulduğunuz anda elinizdeki kontrol kartının ilgili kutusunu o noktadaki zımba ile deliyorsunuz ya da elektronik kontrol sistemi kullanılıyorsa SI (elektronik yüzük) cihazını istasyona okutuyorsunuz. Tüm noktaları (bu örnekte 15 nokta) size verilen sırada bulduğunuzu bu şekilde kaydettikten sonra bitiş noktasına gidiyorsunuz. Bitiş noktasındaki hakemler kontrol kartınızı kontrol ediyor ya da SI yüzüğünüzü bilgisayara okutuyor. Tüm katılımcılar geldikten sonra herkesin süresi koştuğu kategoriye göre sıralanıyor ve en kısa sürede yapan daha başarılı oluyor.

Ormanda kaybolan oluyor mu?
Kaybolmayan oluyor mu diye sormalı? Nasıl düşe kalka yürümeyi öğrendiysek, oryantiringi de kaybola kaybola öğreniyoruz. Ancak oryantiringde kaybolmaktan kasıt, yerini şaşırıp yarışta zaman kaybetmek. Harita ve yön bulma becerilerinizi geliştirdikçe ormanlar sizin eviniz olacak, kırmızı şapkalı kız fobisinden kurtulacaksınız. Kurtlar sizden korkmaya başlayacak.

Malzeme: Oryantiring için yarışmacıya gerekli tek malzeme pusula. Altimetre, GPS kullanmak gerekmiyor.
Start: Yarışmacıların start anında bir pusulası olması lazım. Harita ve kontrol kartı start anında size veriliyor. Ve o anda zamanınız başlıyor. Belirli aralıklarla bir kişi start alabiliyor.
Yarış alanı: Aynı yarış alanında değişik mesafelerde ve zorlukta parkurlar olabiliyor.
Parkur: Yarışlarda noktalar öyle bir yerleştiriliyor ki sırasıyla takip ettiğinizde birinin peşi sıra gelen noktalardan oluşan bir rotayı tamamlamış oluyorsunuz. Birbirini takip eden iki nokta arasındaki mesafe nadiren 1km’yi geçer.
Parkur zorlukları: Parkur zorlukları uzunluklarına ve noktaların arazide konduğu yerlere göre değişiyor. Örneğin kolay bir parkur toplam 2 km uzunluğunda olabilir ve noktalar patika yanlarına ya da bir derenin kıvrımı gibi bariz noktalara yerleştirilir. Orta zorlukta parkurlar 6km civarında oluyor.
Noktalar patika ve bariz doğa şekillerinden uzakta oluyor. Büyük yarışlarda 12km civarı parkurlar var. Bu tür yarışlarda ve zor parkurlarda yer şekillerini ve haritayı çok iyi okumak lazım çünkü noktalar çok şaşırtıcı ve civarında bariz bir şekil olmayan yerlere yerleştiriliyor.

Harita: Modern oryantiring için olmazsa olmaz şartıdır. Bu haritalar ancak özel oryantiring haritacıları tarafından yapılabiliyor.
Gelişen haritacılık ve teknik sayesinde ufak alanda sürat ve doğru yol kararları vermek önemli. Büyük yarışlarda bir yerde birkaç saniye takılmanız sıralamada yerinizi hemen değişmesine sebep olabiliyor.

Ölçek ne demek:
Mesela 1:10.000 demek haritada 1cm, arazide 100m anlamına geliyor.

Oryantiringde yarışmak:
Güzel tarafı herkesin kendine göre bir zorluk derecesi seçebilmesi. Büyük organizasyonlarda 40’ a yakın kategori oluyor. 10 yaştan 80 yaşına, hatta 100 yaşa kadar herkese uygun kategori var. Her yaşa göre de alt kategoriler olabiliyor. Örneğin 21 yaş kadınlar kategorisinde de zorluk derecesine göre alt gruplar oluyor. İstediğinde yarışıyorsun.

Hangi beceriler geliştirilmeli?
Önce harita okuma ve pusula kullanma becerisi önemli. Yarışmak istersen koşmak ve kondisyon önemli. Düz pistte koşmakla arazide koşmak farklı işler. Üstelik bir yandan göz pusulada ve haritada olmalı. İyi bir oryantiringcinin koşarken aynı zamanda haritada nerede olduğunu bilmesi hata yapmasını engelliyor. Bastırıp gidersen kayboluyorsun, yani koşarken satranç oynamak gibi bir şey. Salt kas gücü değil, beyin ve vücut aynı zamanda çalıştığı için yaşamın geç dönemlerine kadar bu sporda başa güreşebilirsiniz. Atletizmde 37 yaşında dünya şampiyonluğuna koşan birini düşünemeyiz ama oryantiringde bu oluyor.

Oryantiring disiplinleri
Dünya Orienteering Federasyonu (IOF) şu anda resmi olarak 4 disiplini tanımaktadır.

• Koşarak Oryantiring (Foot-O): Verilen parkur üzerinde hedeflere koşarak ulaşılarak yapılan oryantiring türüdür. Zamana karşı yarışılır, yarışmacının verilen sırayla arazideki tüm noktaları bulması gerekmektedir.
• Bisikletle Oryantiring (MTB-O): Bu disiplinde yarışmacı araziye bisikletiyle çıkar, bisikletten ayrı yol almak yasaktır. Ayrıca haritada bisiklet için uyarlanmış detaylar bulunur, yolların kalınlıkları bisiklete uygun olup olmadıklarına göre verilir, ve yol üzerinde bisikletin geçmesini engelleyebilecek engeller belirtilir.
• Kayakla Oryantiring (Ski-O): Kayakla yapılan oryantiring türüdür, genellikle koşu kayaklarıyla yapılır, önceden hazırlanmış koşu kayağı parkuru üzerinde verili hedeflerin en kısa sürede bulunması gerekir, hazırlanan koşu parkuru da haritada ayrıca gösterilir.
• Patika Oryantiring (Trail-O): Diğer disiplinlerden farklı olarak bu disiplinde zamana karşı yarışılmaz. Yarışmacılar hedef noktalarına ulaştıklarında kendilerine verilen hedef tanımına en uygun olan bayrağı karşılarında bulunan sıralı hedefler arasından bulmaya çalışır. Burada amaç en çok doğru hedefi tanıyabilmektir. Zamana karşı olan farklı bir uygulaması da Temp-O olarak bilinir.

Bunlar dışında resmi olmayan ya da farklı federasyonlar tarafından yapılan sualtı oryantiringi, dağ aşma maratonları, atlı oryantiring gibi disiplinler de bulunur ayrıca oryantiring çoğu macera yarışının da önemli bir kısmını oluşturmaktadır.

Hangi tür yarışlar var?

• Normal: Zamana karşı olan yarışlar. Bu türde arazideki tüm kontrol noktalarının bulunmuş olması lazım. Bir nokta yanlış ya da eksik olarak kontrol kartına zımbalanmışsa diskalifiye olunuyor. Bu tür yarışlarda herkesin deneyimli olması lazım.
• Skor-oryantiring: Maksimum puan toplama esasına göre yapılır. Yeni başlayanların katıldığı yarışlar için tavsiye edilir. Her noktanın bir değeri vardır. Zaman önceden belirlenmiştir. Bu zamanı aşanlar ceza puanı alırlar.
• Bayrak oryantiring: Ekipler halinde yarışılır. Ekibin her elemanı araziye sırar ile çıkar ve kendine ayrılmış noktaları bulmaya çalışır.